Եվ այսպես, երկարատև լռությունից հետո Հայաստանի Հանրապետությունը իրավաբանորեն ընդունում է, որ կրիպտոակտիվները գոյություն ունեն և փորձում է կարգավորել դրանց հետ կապված հասարակական
հարաբերությունները:
Այդ մասին է վկայում արդեն առաջին ընթերցումով ՀՀ Ազգային Ժողովի կողմից 13 հունիսի 2024թ. արդեն առաջին ընթերցմամբ ընդունված ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին օրենքը, որը հստակորեն նախատեսում է, որ կրիպտոակտիվը գույք է, որը ունի արժեք կամ հավաստում է իրավունք:
Նույն օրենսդրական նախաձեռնության շրջանակներում փոփոխությունների են ենթարկում մի շարք այլ օրենքներ, մասնավորապես «Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին» ՀՀ օրենքը, որտեղ կրիպտոարժույթ տերմինը փոխարինվում է կրիպտոակտիվ տերմինով:
Զարմանալի է սակայն, որ սույն նախաձեռնության շրջանակներում որևէ փոփոխության չի ենթարկվում ՀՀ Հարկային օրենսգիրքը, իսկ հարկային քաղաքականությունը, ինչպես գիտենք, կենտրոնական տեղ է զբաղեցրել ՀՀ հասարակական կյանքում վերջին մի քանի տարիներին, կապված դրանց արդարացի և անխտրական վճարման հետ:
Եթե ՀՀ Հարկային օրենսգրքում սույն նախաձեռնությամբ փոփոխություն կատարելու անհրաժեշտություն չի առաջացել, ապա դա ենթադրաբար նշանակում է, որ ՀՀ Հարկային օրենսգրքում կրիպտոակտիվների հարկմանը վերաբերող դրույթները ամբողջական են, պարզ և կանխատեսելի, ինչպես հարիր է ժողովրդավարական կառավարման համակարգ ունեցող երկրներին:
Հետևաբար, մեզ ընդամենը մնում է կիրառել օրենքները պարզելու համար, թե ավելացված արժեքի հարկի, շահութահարկի և եկամտահարկի ինչպիսի պարտավորություններ են առաջանում կրիպտոակտիվներով
գործառնությունների ժամանակ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց համար:
Մեր վերլուծությունը սկսում է նրանից, որ միանգամից բացառում ենք ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի կիրառությունը ՀՀ Հարկային օրենսգրքի տերմինների բովանդակությունը պարզելու համար, քանի որ ՀՀ Հարկային օրենսգրքի (այսուհետ՝ Օրենսգիրք) 2–րդ հոդվածը բացառում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի կիրառումը այդ նպատակի համար: Հետևաբար նոր ընդունվող փոփոխությամբ առաջարկվող սահմանումը
կիրառելի չէ և պետք է հիմք ընդունել Օրենսգիրքը որպես առանձին համակարգ մեկնաբանման և կիրառման համար:
Ավելացված Արժեքի Հարկ
Օրենսգրքի 60 հոդվածի համաձայն ավելացված արժեքի հարկով հարկման օբյեկտ են համարվում ապրանքի մատակարարման և ծառայությունների մատուցման գործարքները: Ընդ որում, Օրենսգիրքը հստակ նշում է, որ ծառայությունների մատուցման գործարք է համարվում նաև ոչ նյութական ակտիվի օտարումը, ինչպես նաև ոչ նյութական ակտիվի օգտագործման տրամադրումը:
Դժվար է չնկատել, որ Օրենսգրքի 4–րդ հոդվածի համաձայն «ակտիվ» և «ոչ նյութական ակտիվ» տերմինները որդեգրում են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի տրամաբանությունը, սահմանելով ակտիվը որպես ցանկացած գույք, գույքային իրավունք և անձնական ոչ գույքային իրավունք: Սակայն, ելնելով այն հանգամանքից, որ Օրենսգիրքը բացառել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի կիրառումը Օրենսգրքի տերմինների բովանդակության բացահայտման համար, անհայտ է թե ինչպես պետք է մեկնաբանվեն «գույք», «գույքային իրավունք» և «անձնական ոչ գույքային իրավունք» հասկացությունները:
Ինչևէ, ենթադրելով, որ կրիպտոակտիվները ամենաքիչը կհամարվեն ոչ նյութական ակտիվներ Օրենսգրքի իմաստով, ստացվում է, որ դրանց ցանկացած օտարման կամ օգտագործման տրամադրման դեպքում պետք է գանձվի ԱԱՀ: Օրինակ, եթե կրիպտոակտիվների փոխանակման կետի գործունեություն իրականացնող իրավաբանական անձը փոխանակում է դրամը կրիպտոակտիվի հետ, ապա փոխանակման գնին պետք է ավելանա
ԱԱՀ:
Այս մոտեցումը, իհարկե, հակասում է առաջին հերթին այն նպատակին, ինչի համար օգտագործվում են կրիպտոակտիվները: Ավելի զարգացած երկրներ, օրինակ ԱՄՆ կարգավորել են այս հարցը հօգուտ նրա, որ փոխանակումը հանդիսանում է երկու հավասարազոր արժեքների փոխանակում և չի առաջացնում հարկային հետևանքներ:
Եկամտահարկ
Պարզվում է նաև, որ շարունակելով վերը նշված տրամաբանությունը, կրիպտոկատիվ վերցնող իրավաբանական անձը ֆիզիկական անձին դրամական միջոցներ վճարելիս պետք է որպես հարկային գործակալ պահի և ՀՀ բյուջե վճարի 10 տոկոս եկամտահարկ գործարքի գումարից (Օրենսգրքի 150.9 հոդված): Հասկանալի է, որ սույն կարգավորումը նույնպես խնդրահարույց է և հակասում է կրիպտոակտիվներով գործառնությունների էությանը:
Եթե նպատակը շահույթ հարկելն է, ապա պետք է թույլատրվի ծախսերի նվազեցում ֆիզիկական անձանց համար և հարկային գործակալի ինստիտուտի վերացում՝ դրա փոխարեն հնարավորություն տալով ֆիզիկական անձանց վճարել եկամտային հարկը կրիպտոակտիվի սկզբնական և վերջնական արժեքի տարբերության չափով:
Շահութահարկ
Շահութահարկին վերաբերող դրույթները, երևի կկարողանան տվյալ իրավիճակի հետ կապված ապահովել այնպիսի արդյունք, երբ իրավաբանական անձինք կվճարեն հարկեր իրենց շահույթից: Այստեղ, սակայն բաց են կրիպտոակտիվների գնահատման և վերագնահատման հետ կապված հարցերը և դրանց պարտադիրությունը, ինչը նորից անորոշություններ է առաջացնում կապված դրանց հարկման բազայի հետ:
Եզրակացություն
Օրենսգրքի դրույթների անորոշությունը կապված կրիպտոակտիվների հարկման հետ պետք է մեկնաբանվի հարկ վճարողի օգտին՝ սա է պնդում նույն Օրենսգիրքը և վարչարարության կանոններ սահմանող ՀՀ օրենքները: Այլ հարց է, որ հարկ վճարողները ստիպված կլինեն ծախսել ռեսուրսներ և ժամանակ իրենք իրավունքները իրավական, ներառյալ դատական կարգով հարկային մարմիններից պաշտպանելու համար: Այս պատճառով նախընտրելի կլիներ հստակորեն փոփոխել Օրենսգիրքը՝ սահմանելով հստակ կանոններ: Ավելին, անհրաժեշտ կլինի սահմանել կրիպտոակտիվների հարկման համար հատուկ այնպիսի կանոններ, որոնք չեն խոչընդոտի դրանց ազատ շրջանառությունը ավելորդ, և կրիպտոակտիվները էությանը հակառակ գնացող կանոնների սահմանմամբ:
Հեղինակ:
Գոռ Մարգարյան
Կառավարիչ գործընկեր, Legelata իրավաբանական և հաշվապահական ընկերություն
Այս նյութը ստեղծվել է «Լեգալատա» ՍՊԸ-ի համար: Այս հոդվածում պարունակվող տեղեկատվությունը միայն ընդհանուր տեղեկատվական նպատակների համար է և չի տրամադրում նկարագրված յուրաքանչյուր կետի համապարփակ վերլուծություն: Նախքան որևէ գործողություն կատարելը (կամ չձեռնարկելը), ընթերցողին խրախուսվում է դիմել մասնագիտական խորհրդատվություն՝ հարմարեցված իր կոնկրետ իրավիճակին: Legelata-ն կամ հեղինակը պատասխանատվություն չեն կրում այս նյութում պարունակվող տեղեկատվության բովանդակության վրա հիմնված որևէ գործողության կամ անգործության համար:
LEGELATA LLC 17.06.2024
